Για την εν λόγω σειρά έχουν γραφτεί πάμπολλες κριτικές και δικαίως, μιας και είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες σειρές που έχουμε δει τελευταία, παρά τις οποιεσδήποτε επιμέρους ενστάσεις. Ως εκ τούτου, με τον παρόν δεν θα επιχειρηθεί άλλη μια κριτική της σειράς διατρέχοντας την ιστορία και τους χαρακτήρες της, αλλά θα σταθούμε σε επιμέρους θέματα που μας κίνησαν το ενδιαφέρον και τα θεωρήσαμε ως άξια προσοχής.
Παρ’ όλα αυτά, για όσους δεν έχουν δει τη σειρά -κακώς! να τη δείτε!- θα περιορισθούμε απλώς να αναφέρουμε πως αφορά, πολύ λιτά και περιεκτικά, όπως προκύπτει κι από τον τίτλο, μια ληστεία: Μια ομάδα ανθρώπων, υπό την καθοδήγηση του Καθηγητή, εισβάλλει στο Νομισματοκοπείο της Ισπανίας προκειμένου να το “ληστέψει” κρατώντας ταυτόχρονα ομήρους όσους βρίσκονταν εκεί κατά την είσοδο τους. Διαβάζοντας τα παρακάτω, θα καταλάβετε πολύ περισσότερα πράγματα για την σειρά αλλά και γιατί έχει προκαλέσει την φρενίτιδα που έχει προκαλέσει.
- Το είδος της σειράς:
Το La Casa De Papel είναι ίσως η μοναδική σειρά μέχρι στιγμής που μπορεί απερίφραστα και χωρίς ενδοιασμούς να χαρακτηριστεί ως heist series. Αυτό ακούστηκε κάπως βαρύγδουπο κι είμαι σίγουρος πως θα πεταχτεί κάποιος και θα πει “την πάτησες άσχετε, δεν έχεις δει αυτό …” (παρακαλώ, μην διστάσετε να το γράψετε στα σχόλια).
Ας το πιάσουμε όμως από την αρχή και να δούμε για ποιο λόγο δίνεται τόσο σημασία στην κατάταξη της σειράς σε κάποιο είδος. Η βαρύτητα αυτή δεν δίνεται για την εξυπηρέτηση κάποιας δογματικής κατάταξης ταινιών και σειρών σε είδη, αλλά για να αναδειχθεί η επιτυχία της σειράς. Τι σημαίνει όμως heist films και κατ’ επέκταση heist series: Κατ’ αρχάς, από τον όρο heist(=ληστεία) καταλαβαίνουμε προφανώς πως πρόκειται για μια ταινία της οποίας η πλοκή επικεντρώνεται γύρω από μία ληστεία. Η παραγωγή τέτοιων ταινιών, και δη εξαιρετικών ταινιών, τις διέκρινε ως είδος από το γενικότερο crime films, στο οποίο δύνανται να καταταχθούν. Αλλά καί “τεχνικά” λογίζονται ως διακριτό είδος, λόγω του τρόπου ανάπτυξης της πλοκής, που φέρουν ως κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα: 3-act plot, πλοκή σε 3 πράξεις. Η πρώτη πράξη αφορά την προετοιμασία της ληστείας, την εκπόνηση δηλαδή του σχεδίου, την ανεύρεση των κατάλληλων συμμετόχων και την γνωριμία μεταξύ τους. Η δεύτερη πράξη αφορά τη ληστεία καθ’αυτή, την υλοποίηση δηλαδή του σχεδίου, ενώ η τρίτη πράξη αφορά τη διαφυγή με τα κέρδη και ο,τι προβλήματα προκύψουν στην μοιρασιά και στις σχέσεις μεταξύ των συμμετόχων. Βέβαια αναλόγως με την ταινία, οι πράξεις μπορεί να διαπλεχθούν ή να εκτυλίσσονται παράλληα ή κάποια να παραληφθεί και να δοθεί περισσότερο βάρος στις άλλες δυο.
Ένα heist film μπορεί να χωρέσει πολύ ευχάριστα την παραπάνω ανάπτυξη μέσα σ’ ένα δίωρο κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον μας και ανεβάζοντας την αγωνία στα ύψη. Για μια σειρά από την άλλη, κάτι τέτοιο είναι αρκετά πιο δύσκολο ή τουλάχιστον έτσι θεωρούνταν, αφού δεν έχει ξαναεπιχειρηθεί στο παρελθόν μία ληστεία να κρατήσει 22 ολόκληρα επεισόδια! Το Casa de papel τόσο κράτησε όμως και κατάφερε να μας κρατήσει και στα 22 του επεισόδια προσηλωμένους. Οι δημιουργοί επέλεξαν να αφήσουν να εκτυλίσσεται η δεύτερη πράξη, της εκτέλεσης της ληστείας, και με τα αφηγηματικά flashbacks της Tokyo να μας δώσουν την εκπόνηση του σχεδίου. Όσον αφορά δε την τρίτη πράξη, αυτήν της διαφυγής με τα κέρδη και τις σχέσεις μεταξύ των συμμετόχων, μήπως είναι κάτι που θα δούμε στη νέα σεζόν/ τρίτο μέρος που ανακοινώθηκε ότι θα κυκλοφορήσει κάπου μέσα στο 2019;
- Το σχέδιο εισβολής στο Ισπανικό Νομισματοκοπείο:
Μήπως το ελληνικό κοινό δέθηκε τόσο πολύ με τη σειρά λόγω μιας …. οικειότητας που ένιωθε με το σχέδιο του καθηγητή;
Η αλήθεια είναι πως πολύ νωρίτερα του “σχεδίου Λαφαζάνη, Εισβολή στο Νομισματοκοπείο (τύπωση δραχμής μεταξύ άλλων)” είχαν προηγηθεί διάφορα άρθρα και προσεγγίσεις στο διεθνή τύπο, σχετικά με το ενδεχόμενο η Ελλάδα να προχωρήσει αυτοβούλως στην τύπωση euro -όχι εθνικού νομίσματος-, σαν έναν πιθανό τρόπο αντίδρασης στις ευρωπαϊκές πιέσεις που αναμενόταν να αντιμετωπίσει η κυβέρνηση Τσίπρα μόλις αναλαμβάνε την εξουσία. Βάσει αυτών και διάφορων άλλων παραπομπών καταφέραμε να βρούμε και να προσεγγίσουμε διστακτικά κάποια στοιχεία, τα οποία προσδίδουν, μέσα στα πλαίσια του ότι μιλάμε πλέον για τηλεοπτική σειρά, μία x ρεαλιστικότητα στο σχέδιο του Καθηγητή και στην ριζοσπαστική πεποίθηση του, ότι στην ουσία δεν κλέβουν κάποιον.
Το χρήμα στην Ε.Ε. δεν τυπώνεται σε κάποιο τεράστιο νομισματοκοπείο στις Βρυξέλλες με σκοπό να διανεμηθεί στα υπόλοιπα κράτη-μέλη. Οι περισσότερες χώρες που ανήκουν στην Ο.Ν.Ε. τυπώνουν ευρώ σύμφωνα με τις υποδείξεις της ΕΚΤ και στη συνέχεια το διαμοιράζουν τόσο στην εγχώρια αγορά όσο και στα κράτη μέλη, ενώ όπως είναι φυσικό δέχονται αντίστοιχα χρήμα που έχει τυπωθεί σε άλλες χώρες. Οι οδηγίες της ΕΚΤ αφορούν τόσο στην αξία των χρημάτων που πρέπει να τυπωθούν όσο και στο είδος του χαρτονομίσματος (για παράδειγμα η Ελλάδα, για το 2018 θα τυπώνει μόνο χαρτονομίσματα των 5€), αλλά και στο ποιες χώρες πρέπει να διανεμηθούν κι από ποιες. Το χαρτονόμισμα δε, ανάλογα με την χώρα που έχει τυπωθεί φέρει στην αρχή του σειριακού αριθμού του ένα γράμμα, με το οποίο υποδηλώνεται η χώρα παραγωγής. Η ΕΚΤ φαίνεται να ελέγχει καλά τη φάση παραγωγής και κυκλοφορίας του χρήματος. Βέβαια τα νούμερα είναι τεράστια, αν αναλογιστεί κανείς ότι τον Ιούνιο του 2013 υπολογιζόταν ότι κυκλοφορούσαν στην ευρωπαϊκή αγορά 6,46 δις χαρτονομίσματα των 50€, αξίας 321,1 δις €, με μία από τις κύριες χώρες παραγωγής να είναι η Ισπανία.
Συνεπώς, πώς θα μπορούσε να αντιδράσει η ΕΚΤ αν κυκλοφορούσαν σταδιακά χρήματα που πληρούσαν όλες τις προδιαγραφές τύπωσης, αξίας μόλις(!) 1,2 δις ευρώ; Οι ληστές, σε αντίθεση με μία χώρα που θα προχωρούσε αυθαίρετα στην τύπωση χρημάτων, δεν θα διέθεταν κατ ευθείαν στην αγορά παρανόμως τυπωμένο ρευστό, αλλά σταδιακά, το οποίο θα εξαφανιζόταν στην τεράστια κυκλοφορία χρήματος και θα πέρναγε απ’όλα τα μηχανήματα ελέγχου καθώς θα πληρούσε όλες τις προδιαγραφές γνησιότητας. Το να θέσει εκτός κυκλοφορίας όλα τα χαρτονομίσματα που φέραν τον κωδικό εκτύπωσης της Ισπανίας θα ήταν αδιανόητο δεδομένου του ρόλου της Ισπανίας ως μίας εκ των μεγαλύτερων παραγωγών χρήματος στην Ο.Ν.Ε. από τις απαρχές της κυκλοφορίας του.
- Το σύνδρομο της Στοκχόλμης:
Από αρκετούς φανς της σειράς επικρίθηκαν σε κάποιο βαθμό τα ειδύλλια που διαπλέχθηκαν με την κύρια ροή της ιστορίας ως αχρείαστα και υπερβολικά. Ίσως και να έχουν δίκιο σε κάποιο βαθμό, αν κι ευτυχώς ήρθαν και έδεσαν αξιοπρεπέστατα με την εξέλιξη της ιστορίας και τη σκιαγράφηση των χαρακτήρων. Αυτό που εκ πρώτης όψεως δεν είχε να συμβάλλει σε κάτι στην εξέλιξη ιστορίας-χαρακτήρων ήταν το ειδύλλιο μεταξύ Ντένβερ και Μόνικας. Τα παιδιά πάνω στην μούρλα της ληστείας και των όσων διαδραματίστηκαν απλά ερωτεύθηκαν και ο έρωτας τους αποδόθηκε λιτά κι απέριττα στο Σύνδρομο της Στοκχόλμης. Δεν χρειαζόταν να μας το επισημάνει ο Moscow, όπως έκανε στο γιο του. Νομίζω, ότι μόλις είδαμε το τι πάει να γίνει μεταξύ τους ήταν το πρώτο πράγμα που μας ήρθε στο μυαλό και κάναμε κατ ευθείαν τη διάγνωση “Σύνδρομο της Στοκχόλμης, είναι προφανές”.
Το συγκεκριμένο σύνδρομο έρχεται σχεδόν κατ ευθείαν στο μυαλό όλων σ’ όλες τις περιπτώσεις ομηρείας και πάνω κάτω όλοι ξέρουμε ότι αφορά τη συμπάθεια -αν και σχεδόν πάντα θέλουμε να βάζουμε ένα τόνο υπερβολής και να μιλάμε για έρωτα- που νιώθει το θύμα για το θύτη του.
Για να μπορούμε πλέον να μιλάμε λίγο πιο επιστημονικά και να κάνουμε πληρέστερη διάγνωση θα πρέπει να επισημάνουμε τα εξής (sic): Το συγκεκριμένο σύνδρομο πήρε την ονομασία του από μια ομηρεία διάρκειας 6 ημερών που έγινε το 1973 σε Τράπεζα της Στοκχόλμης, όπου μετά την απελευθέρωση των ομήρων, οι τελευταίοι έφτασαν στο σημείο να υπερασπισθούν τους ληστές. Οι ψυχολόγοι που μελέτησαν το φαινόμενο το χαρακτήρισαν ως ψυχολογική διαταραχή με την έννοια ότι αναπτύσσεται μια φυσιολογική αντίδραση σε μία αφύσικη κατάσταση. Το Σύνδρομό της Στοκχόλμης έχει συνδεθεί με καταστάσεις ομηρίας, αλλά αν το πιάσουμε στον πυρήνα του, η γενεσιουργός αιτία είναι η σχέση εξουσίας και φόβου μεταξύ θύματος και θύτη. Ο λόγος που το θύμα εμφανίζει “αυτά τα συμπτώματα συμπάθειας” στην ουσία συνιστά μια στρατηγική επιβίωσης για τον άνθρωπο που έγινε θύμα κακοποίησης και φόβου. Το άτομο που γίνεται θύμα και αναπτύσσει συναισθηματικό δέσιμο με τον θύτη του φέρεται, κατά κάποιον τρόπο, κι εντελώς ασυνείδητα, με τον τρόπο που θα λειτουργούσε κι ένα βρέφος, προκειμένου να επιβιώσει. Το βρέφος συνδέεται, δημιουργεί συναισθηματικό δεσμό με έναν ενήλικα προκειμένου να μεγιστοποιήσει τις πιθανότητές του να το φροντίσει αυτός ο ενήλικας κι έτσι να επιβιώσει. Βάσει ενός ανάλογου μηχανισμού, το θύμα αναπτύσσει έναν συναισθηματικό δεσμό ή ψυχολογικό δέσιμο με τον θύτη του, γιατί αυτός είναι ένας τρόπος να αυξήσει τις πιθανότητές του να επιβιώσει.
Το παράδοξο με το LCDP είναι πως από τη μία αποδομούσε το Σύνδρομο της Στοκχόλμης ως αιτία γένεσης του ειδυλλίου Μόνικας-Ντένβερ, υπό την έννοια ότι δεν ήταν μια εξωτερίκευση του ενστίκτου επιβίωσης της Μόνικας, αλλά αντίθετα το παρουσίασε σαν μια αμοιβαία έλξη θέτοντας, έστω και ξόφαλτσα, ζητήματα χειραφέτησης και κοινωνικής θέσης σε μία σχεδόν αγνή ρομαντζάδα. Από την άλλη όμως, η σειρά “έτρεχε το ειδύλλιο” Berlin-Αριάδνας, όπου η Αριάδνα εντελώς συνειδητά υπέβαλε τον εαυτό της σε παθούσα του Συνδρόμου της Στοκχόλμης, δίνοντας ένα αποτέλεσμα οριακά άρρωστο: Ο Berlin να έχει πειστεί ότι η Αριάδνα έχει αντιληφθεί την ψυχρή, σχεδόν κυνική, λογική με την οποία αυτός προσεγγίζει το μέλλον(!) αυτής της σχέσης σε σημείο να φτάνει να πληγώνεται όταν συνειδητοποιεί ότι τρέφει αυταπάτες κι η Αριάδνα να σιχαίνεται τον Berlin και την ίδια σε σημείο να φτάνει να θέλει να χρησιμοποιήσει αυτή τη σχέση από μέσο επιβίωσης σε μέσο εκδίκησης.
