Η Μεγάλη Αικατερίνη του ΗΒΟ: Όσα δεν είδαμε στη σειρά

Εν όψει της πρεμιέρας* της νέας μίνι σειράς -4 επεισόδια- του ΗΒΟ με πρωταγωνίστρια την Helen Mirren , Catherine the Great , αναφέρουμε μερικά γεγονότα για την ζωή της γνωστής αυτοκράτειρας που η σειρά αφήνει μετέωρα και ανεξήγητα , εφόσον ξεκινάει την αφήγηση της ζωής της αυτοκράτειρας in medias res και πολλά χρόνια μετά την ανάληψη της εξουσίας εκ μέρους της.

Ιστορικό background για την σειρά

Το όνομα της Μεγάλης Αικατερίνης είναι λίγο πολύ σε όλους ακουστό , αλλά πολλοί δεν γνωρίζουν περαιτέρω αξιοπρόσεκτα στοιχεία για την βιογραφία της που προκαλούν εντύπωση δεδομένης της αναγνωρισιμότητας της ως σημαντικής ιστορικής φιγούρας στη διαμόρφωση της ρώσικης αυτοκρατορίας και τον εκσυγχρονισμό της (όσο δηλαδή μπόρεσε). Πρώτον , αυτό που δεν είναι αρκετά γνωστό είναι ότι η Μεγάλη Αικατερίνη δεν ήταν Ρωσίδα , αλλά μια Γερμανίδα πριγκίπισσα (το πραγματικό της όνομα ήταν Sophia/Princess Sophie of Anhalt-Zerbst) που έτυχε να παντρευτεί στη βασιλική οικογένεια της Ρωσίας , την δυναστεία των Ρομανώφ (περίπου μιας και ο Πέτρος ήταν ανεψιός της προηγούμενης αυτοκράτειρας , όχι γιος της , και απεχθανόταν λίγο πολύ οτιδήποτε ρώσικο καθώς είχε μεγαλώσει σε άλλη κουλτούρα , την γερμανική , τουλάχιστον μέχρι 11 χρονών). Η Γερμανίδα πριγκίπισσα κατάφερε , ενώ ήταν η “νύφη” εκεί , να γίνει αυτοκράτειρα και μάλιστα πιο γνωστή και από τον σύζυγό της! Αρχικά , η Αικατερίνη ήξερε ποιον έπρεπε να εντυπωσιάσει για να επιλεγεί ως η κατάλληλη νύφη του μελλοντικού Ρώσου αυτοκράτορα: Την αυτοκράτειρα Ελισάβετ , θεία του Πέτρου που τον “υιοθέτησε” για να την διαδεχθεί. Για το σκοπό αυτό μελέτησε και έμαθε ρώσικα με μεγάλο ζήλο , έμαθε τα πάντα σχετικά με ο , τι αφορούσε την ρώσικη κουλτούρα , ενώ , ασπάστηκε την ορθόδοξη  χριστιανική πίστη , βαπτίστηκε και έλαβε το όνομα Αικατερίνη. Είναι γεγονός ότι με τον Πέτρο ζούσαν ξεχωριστές ζωές σχεδόν ευθύς εξαρχής και η πατρότητα του γιου τους ήταν ένα ζήτημα που προκαλούσε πολλές αμφιβολίες. Θα πρέπει δε να τονιστεί ότι ανέλιξη της Αικατερίνης στην εξουσία τοποθετείται χρονικά στο δεύτερο μισό του 18ου αι. , οπότε και ήρθε η χώρα στο διεθνές προσκήνιο και αναμείχθηκε με την εξωτερική πολιτική , ένας από τους λόγους που η Αικατερίνη έγινε γνωστή μαζί με το γεγονός ότι είχε μια ιδιαίτερη προσωπικότητα.

Όλα τα παραπάνω δεν αναφέρονται στη σειρά , παρά μονάχα σε ένα σημείο η Αικατερίνη (Helen Mirren) αναφέρει ότι όταν ήρθε στη Ρωσία δεν ήξερε ούτε μισή λέξη στα ρώσικα. Περαιτέρω , δεν είναι σαφής ο λόγος που εκθρονίστηκε ο σύζυγός της και οι δυναμικές που είχαν διαμορφωθεί σχετικά με την διαδοχή στο θρόνο , δηλαδή εάν είχε και με ποιο δίκαιο αξίωση να κατέχει αυτή το θρόνο , καθώς υπονοείται ότι πολλοί θεωρούσαν ότι θα είχε τον θρόνο μέχρι να ενηλικιωθεί επίσημα ο γιος της Παύλος και ότι , κατά συνέπεια , ασκούσε εξουσία ως regent/αντιβασιλέας , εφόσον η ίδια ήταν μια ξένη , ενώ ο γιος της είχε τουλάχιστον πατέρα εν μέρει ρώσικης καταγωγής και συνεκδοχικά είχε μεγαλύτερη αξίωση από την ίδια στο θρόνο.

Το πραξικόπημα που έκανε την Αικατερίνη αυτοκράτειρα 

Όσον αφορά το πραξικόπημα του 1762 , πρέπει να αναφερθεί ότι ο Πέτρος φαίνεται να ήταν μια ιδιαίτερη περίπτωση: Δεν μιλούσε καλά ρώσικα , προτιμούσε τα γερμανικά , μισούσε την ρωσική κουλτούρα και παρουσίαζε μια αλλοπρόσαλλη και σε κάθε περίπτωση ανάρμοστη για αυτοκράτορα συμπεριφορά , δημιουργώντας πάρα πολλούς εχθρούς. Φυσικά , με την Αικατερίνη ήταν από την αρχή αταίριαστοι και δεν είχαν κάποια κοινή ζωή , ειδικά μετά την γέννηση του γιου τους Παύλου. Οι μετέπειτα δε εγκυμοσύνες και γέννες της Αικατερίνης ήταν τέκνα των εραστών της (σκάνδαλο) , γεγονός γνωστό τοις πάσι , συμπεριλαμβανομένου και του Πέτρου. Μεταξύ των εραστών της ήταν και ο Grigory Orlov , αξιωματικός , όπως και 3 ακόμα αδελφοί του,  που είχαν εξασφαλίσει πλήρως την εμπιστοσύνη των στρατιωτών τους , οι οποίοι ήταν πρόθυμοι να ακολουθήσουν οποιαδήποτε διαταγή τους….. .Ο γάμος της με τον Πέτρο Γ’ ήταν ο λόγος που η Αικατερίνη βρέθηκε στο σωστό μέρος την σωστή στιγμή για να αναλάβει την εξουσία , καθώς o Πέτρος δεν μπορούσε να κυβερνήσει (οπαρέμεινε ως αυτοκράτορας μόλις για έξι μήνες) και κατάφερε να αποξενωθεί από την ελίτ της Ρωσίας , μέλη της οποίας , μαζί με την Αικατερίνη έκαναν “πραξικόπημα” απομάκρυνσης του Πέτρου από την εξουσία και τον “παρέτησαν” από αυτοκράτορα υπέρ της συζύγου του (“gave up the throne like a child being put to bed”), η οποία συνεκδοχικά ανέλαβε σε ηλικία 33 ετών την εξουσία , ενώ , δεν ήταν ούτε Ρωσίδα ούτε και είχε κάποιο άλλο δικαίωμα να κυβερνήσει. Ο Πέτρος στο τέλος δολοφονήθηκε και η Αικατερίνη έδωσε χάρη στους υπεύθυνους.

Ποιος ήταν ο Prisoner Number One; 

Η σειρά , στο πρώτο κιόλας επεισόδιο , ασχολείται με το ζήτημα της διαδοχής: Τι θα απογίνει ο γιος της εφόσον ενηλικιώνεται , οπότε και έχει πλέον μια περαιτέρω αξίωση να αναλάβει αυτός την εξουσία; Κυρίως , όμως , ασχολείται με έναν άλλο διεκδικητή του θρόνου , που βρίσκεται ήδη φυλακισμένος. Ο λόγος για τον Ivan VI , ο οποίος είχε μια εξίσου τραγική ιστορία με αυτή του “Άντρα με το Σιδηρούν Προσωπείο” του Δουμά, καθώς πέρασε σχεδόν όλη του την ζωή φυλακισμένος και σε απομόνωση , ενώ , κανείς δεν γνώριζε το όνομα και την ταυτότητά του (όπως λένε στην σειρά “Prisoner Number One”). To 1741 , o Ιβάν , σχεδόν ενός έτους και έχοντας ανακηρυχθεί αυτοκράτορας από την ηλικία των δύο μηνών (!!) εκθρονίστηκε από τη θεία του (αδελφή της μητέρας του) με συνοπτικές διαδικασίες. Η αυτοκράτειρα Ελίζαμπεθ ξέμεινε με το μικρό αυτό παιδί που δεν ήξερε τι να τον κάνει , καθώς ήταν ο μοναδικός άνθρωπος με νόμιμο δικαίωμα στο θρόνο της Ρωσίας , ο οποίος , δυνητικά , θα συνιστούσε απειλή στην δική της θέση. Αρχικά , η οικογένεια του εξορίστηκε να ζει απομονωμένη σε μια μακρινή γωνιά της ρώσικης αυτοκρατορίας και το 1756 ο Ιβάν μεταφέρθηκε στη φυλακή Shlisselburg , οπότε και είχε γίνει προφανές ότι μετά από τόσα χρόνια απομόνωσης είχε ψυχολογικά και νοητικά προβλήματα. Το 1764 γράφτηκε ο τραγικός επίλογος , όπως δείχνει και η σειρά , μόνο που δεν είναι ακόμα ξεκάθαρη η συμμετοχή ή όχι της Μεγάλης Αικατερίνης στην συνωμοσία της επιχείρησης δραπέτευσης του ώστε να έχει ένα κίνητρο να τον εκτελέσει , καθώς συνιστούσε και για την δική της εξουσία απειλή.

Σημαντικά βήματα της Ρωσίας υπό την καθοδήγηση της Αικατερίνης

Η Ρωσία την στιγμή που η Αικατερίνη ανέλαβε την εξουσία ήταν χρεοκοπημένη και η νέα αυτοκράτειρα ανέλαβε πολλά μέτρα για να βοηθήσει την χώρα να ορθοποδήσει , έκανε μεταρρυθμίσεις για την εκκλησιαστική περιουσία , σταμάτησε τη συμμετοχή της Ρωσίας σε οποιονδήποτε πόλεμο είχε αναμειχθεί εκείνο τον καιρό και  έγραψε τις κατευθυντήριες γραμμές για μεγάλες νομοθετικές αλλαγές (Nakaz/Enlightment). Αργότερα , επί την βασιλεία της , η συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή σφράγισε την νίκη της Ρωσίας επί της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας , εξασφαλίζοντας της πρόσβαση στη Μαύρη θάλασσα. Μια ακόμα στρατιωτική επιτυχία της Αικατερίνης ήταν αυτή με την αντιμαχία της Ρωσίας ενάντια στην Πολωνία.

Η προσωπική ζωή της Αικατερίνης

Είναι γεγονός ότι πέρασαν πολλοί άντρες από την ζωή της , όπως ο Gregory Orlov και o Potemkin , ο οποίος ήταν και o έρωτας της ζωής της. Φημολογείται ότι παντρεύτηκαν κιόλας , αλλά ποτέ δεν ξεπέρασαν την διαφορά ανάμεσα τους , λόγω της ανασφάλειας του και της απόλυτης εξουσίας που είχε η Αικατερίνη.  Η σχέση της με τον γιο της , Παύλο , ήταν άκρως προβληματική , καθώς από μικρός είχε μεγαλώσει με ελάχιστη προσοχή από την μητέρα του και το κενό μεταξύ τους ποτέ δεν γεφυρώθηκε. Μάλλον γιατί αυτή τον θεωρούσε εν δυνάμει αντίπαλο της στην εξουσία , εφόσον είχε καλύτερη αξίωση στο θρόνο από την ίδια , ενώ , αυτός ζήλευε κάθε άντρα στη ζωής της μητέρας του , δεδομένου ότι τους έδινε μεγαλύτερη προσοχή απ’ ότι σε αυτόν.

Η σχέση της με τον Potemkin είναι το βασικό θέμα που εξερευνά η σειρά με φόντο τις πολιτικές εξελίξεις στην Ρώσικη αυτοκρατορία , αλλά και την συνεχή επαγρύπνηση της Αικατερίνης για να παραμείνει στην εξουσία , σύμφωνα και με την περιγραφή του ΗΒΟ “will follow the end of Catherine’s reign and her affair with Russian military leader Grigory Potemkin”.

H Helen Mirren είναι μια θαυμάσια και καταξιωμένη ηθοποιός και αδιαμφισβήτητα έχει αποδείξει την αξία της -όπως και εδώ με το να υποδύεται την Αικατερίνη στα 50 της , χωρίς να μας κάνει να σκεφτούμε ότι η ίδια είναι 70. Όμως , αυτό που λαμβάνουμε ως δεδομένο τόσο εμείς , όσο , δυστυχώς , και οι σκηνοθέτες και παραγωγοί , κάποιες φορές δεν κάνει καλό. Καθ’όλη τη διάρκεια της τετράωρης μίνι σειράς βλέπουμε την Μιρέν να ξεχωρίζει , αλλά όχι με την καλή έννοια , καθώς όλη η σειρά “έπεσε’ πάνω της και περιτριγυρίζεται από ηθοποιούς που δεν βοηθούν την σειρά να προχωρήσει , ούτε την ανεβάζουν επίπεδο και κλάση. Ίσως να φταίει ο τρόπος που οι ρόλοι τους έχουν γραφτεί και όχι τόσο οι ίδιοι οι ηθοποιοί. Σε κάθε περίπτωση , όχι απλά δεν ξεχωρίζουν , αλλά είναι και εκνευριστικοί , υποκινούμενοι πάντα από τα προσωπικά τους πάθη και πλήρως υποταγμένοι σε αυτά , είτε είναι η δίψα για εξουσία , είτε ο έρωτας κλπ. Φυσικά , είναι ευχάριστο να παρακολουθεί κάποιος την Μιρέν σε αυτά τα λαμπρά σκηνικά να υποδύεται την μακροβιότερη αυτοκράτειρα της Ρώσικης αυτοκρατορίας (έμεινε 34 χρόνια στην εξουσία) , λείπει , όμως , κάποιο σοβαρό διακύβευμα ή τουλάχιστον δεν βλέπουμε κάποιο να μας το αφηγούνται ως τέτοιο. Υπάρχει μια διάχυτη αίσθηση ρηχότητας στη σειρά. Μπορεί να μας λέει ειρωνικά η Μιρέν ότι στη Ρωσία υπάρχουν πολλοί άτιμοι/αναξιόπιστοι άνθρωποι “There are a lot of unscrupulous people in Russia”, και ότι και αυτή είναι ευτυχώς μια εξ αυτών “Fortunately, I am one of them” , όμως , τέτοιες ξερές δηλώσεις δεν αρκούν για να δώσουν οποιαδήποτε βαρύτητα στην υπόθεση. Όσον αφορά την απεικόνιση της ως ένα ετοιμοπόλεμο cougar , αναφορικά με τους νέους άντρες , η σειρά δεν είναι ξεκάθαρο αν προσπαθεί , έστω οριακά , να ανασκευάσει το πως την απεικονίζει η μετέπειτα ρώσικη ιστορία. (Λαμβάνοντας υπόψη , φυσικά , ότι δεν ήταν όλα όσα έχουν γραφτεί για αυτήν πιστευτά). Για να μην το παίξουμε πουριτανοί , καλύτερα ας μην σταθούμε σε αναφορές που έχει η σειρά τύπου “his unstoppable desire to suck the German cock” (wtf HBO? πιστό πάντα στη παράδοση του αναφορικά με την απεικόνιση του σεξ από την εποχή της σειράς “Rome”) και σε σκηνές με τον Jason Clarke (Potemkin) να τρέχει γυμνός με ένα σπαθί στο χέρι -όχι ότι θέλαμε και πολύ να το δούμε και αυτό-. Βέβαια , το ζευγάρι Mirren και Clarke κάποιους δεν μας έπεισε ότι έχει χημεία. Ίσως να είναι γούστα αυτά , ίσως φταίει ότι ο συνδυασμός έρωτα , ρομάντζου , (λίγο) πολέμου και πολιτικής ίντριγκας δεν έδεσε καλά. Σκηνές , όμως , που απεικονίζουν πεδία μάχης , το ναυτικό να αποπλέει και τον στρατό να αναχωρεί κάνουν τον θεατή να ξεχαστεί και να απορροφηθεί από τα μαγευτικά τοπία. Η σειρά δεν δείχνει δυστυχώς για ποιο λόγο η Αικατερίνη έλαβε την επωνυμία “Μεγάλη” καθώς δεν εστιάζει σε τίποτα από τα σημαντικά βήματα που πήρε για να εκσυγχρονίσει την αυτοκρατορία.

Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί πως οι χρονολογίες είναι κάπως αλλαγμένες στη σειρά σε πολλά γεγονότα , όπως , δηλαδή , με τον φυλακισμένο νούμερο ένα αλλά και όσον αφορά την γνωριμία της Αικατερίνης με τον Potemkin , καθώς η Αικατερίνη τον είχε ήδη γνωρίσει από την χρονιά του πραξικοπήματος , όταν ο γιος της Παύλος ήταν 8 χρονών και όχι την ημέρα που γινόταν 19. Στην σειρά βλέπουμε μια Αικατερίνη μεγάλη σε ηλικία να γνωρίζει τον Potemkin για πρώτη φορά , ενώ , στην πραγματικότητα τον γνώρισε την ημέρα που έγινε το πραξικόπημα και ανέλαβε την εξουσία , όταν ήταν δηλαδή 33 ετών αυτή και 22 αυτός.

Δείτε το τρέιλερ της σειράς:

*Η σειρά ήδη κυκλοφόρησε από τις 3 Οκτωβρίου στο κανάλι Sky Atlantic στο Ηνωμένο Βασίλειο , ενώ , στις 21 έκανε πρεμιέρα στις Η.Π.Α.. Η τελευταία δε συνεργασία των δύο στούντιο μας έφερε τη σειρά Chernobyl ,ο πότε θα δούμε σε ποιο άλλο ρώσικης έμπνευσης θέμα θα εστιάσουν μετά.

**Η σειρά γυρίστηκε στη Λιθουανία (όπως κατά κύριο λόγο και η σειρά Chernobyl) , την Λετονία και την Αγία Πετρούπολη , δίνοντας έτσι έναν τόνο αυθεντικότητας σε ότι βλέπουμε

***Η Mirren έχει και η ίδια κάποια σύνδεση με την Ρωσία , εφόσον ο παππούς της ήταν Ρώσος “βετεράνος του αυτοκρατορικού ρώσικου στρατού και πρώην διπλωμάτης που άφησε την Ρωσία κατά την διάρκεια της Οκτωβριανής Επανάστασης” με το πραγματικό επίθετο τους να είναι “Mironov” πριν το αλλάξει (ενν. ο παππούς της) στη πιο αγγλική μορφή “Mirren” (her father was Russian, originally from Kuryanovo , Smolensk Oblast. Mirren’s paternal grandfather, Colonel Pyotr Vasilievich Mironov , was in the Imperial Russian Army and fought in the 1904 Russo-Japanese War. He later became a diplomat and was negotiating an arms deal in Britain when his family and he were stranded by the Russian Revolution. The former diplomat became a London cab driver to support his family and settled down in England. Πηγή: Wikipedia )

****Στη σειρά συνέχεια χρησιμοποιούν τον όρο “Germany” για να εννοήσουν προφανώς όλα τα γερμανόφωνα κρατίδια που όμως ακόμα δεν είχαν ενωθεί σε ένα ενιαίο κράτος – έστω και ομοσπονδιακό – συνεπώς ο όρος σίγουρα θα πρέπει να θεωρηθεί αναχρονιστικός και εξόφθαλμα λάθος , εκτός εάν μας διαφεύγει κάτι που δεν γνωρίζουμε σχετικά με την χρήση του….

******O γιος της Πέτρος , ακόμα και αν δεν ήταν εξαρχής παρανοϊκός , όπως ο πατέρας του , ή έστω σε αυτό τον βαθμό , έγινε στο τέλος συμβάλλοντας σε αυτή την αυτοεκπληρούμενη προφητεία και από το 1796 που πέθανε η μητέρα του και την διαδέχθηκε -ίσως ενάντια στις επιθυμίες της- παρέμεινε στην εξουσία μόλις 5 χρόνια , όταν τον διαδέχθηκε ο γιος του Αλέξανδρος μετά από ένα πραξικόπημα. Ο εγγονός της Αικατερίνης που βλέπουμε στη σειρά άφησε μια σπουδαία κληρονομιά πίσω του με δρόμους και πλατείες σε όλη την Ευρώπη να ονομάζονται προς τιμήν του , όπως η πλατεία Alenderplatz στο Βερολίνο λόγω της συμβολής του στην αναχαίτιση του Ναπολέοντα.