Το «1983» είναι η καινούργια πολωνική πολιτική σειρά του Netflix και συνάμα η πρώτη απόπειρα προσέγγισης του πολωνικού κοινού με παράγοντες πολωνούς ηθοποιούς αλλά και σκηνοθέτες. Mεταξύ δε άλλων συμμετέχει και η σκηνοθέτιδα Angieszka Holland, η οποία έχει σκηνοθετήσει και επεισόδια του πολιτικού θρίλερ House of Cards.
Οι ηθοποιοί είναι αρκετά καλοί , ο δε πρωταγωνιστής Καγετάν κατά κόσμον Maciej Musial, θα παίζει και στην επικείμενη σειρά του Netflix , The Witcher, ενώ μια εμφάνιση-έκπληξη θα ευχαριστήσει αρκετούς από εσάς. Ήταν αν μη τι άλλο αρκετά υποσχόμενη ήδη από το τρέιλερ και το σκηνικό του Ψυχρού Πολέμου, για τους λάτρεις του είδους του πολιτικού θρίλερ, έχει έντονο ενδιαφέρον, καθώς δεν έχει τύχει να συνιστά συχνά πηγή έμπνευσης για σειρές. Φυσικά, δεν έλειψαν αυτοί που την χαρακτήρισαν ως την απάντηση του Netflix στο “The man in the high castle” του Amazon.
Το σκηνικό στο πλαίσιο του οποίου εκτυλίσσονται τα γεγονότα είναι ένα υποθετικό σύμπαν στο οποίο ο κουμμουνισμός ως πολιτικό καθεστώς δεν μεταβλήθηκε ποτέ, ο Ψυχρός Πόλεμος δεν έληξε, το «Σιδηρούν Παραπέτασμα» δεν «έπεσε», ενώ η Σοβιετική Ένωση ακόμα υφίσταται ασκώντας έλεγχο στα κράτη της ανατολικής Ευρώπης. Το Ανατολικό Βερολίνο υφίσταται ακόμα υπό το αυτό πολιτικό καθεστώς και πρόεδρος των ΗΠΑ είναι ο Αλ Γκορ!!! Χρονολογικά και παρά τον τίτλο, «1983», η ιστορία τοποθετείται στο 2003 κι η σύνδεση με το 1983 και τις τρομοκρατικές επιθέσεις εκείνου του έτους που συντέλεσαν στο να αλλάξει η ιστορία της Πολωνίας γίνεται μέσα από flashbacks.
Αξίζει δε να σημειωθεί ότι συνέβη το εξής παράδοξο, το σενάριο γράφτηκε αρχικά στα αγγλικά, από αγγλόφωνο σεναριογράφο και μετέπειτα μεταφράστηκε στα πολωνικά, κάτι το οποίο είναι δυστυχώς εμφανές αλλά και αψυχολόγητο διότι η πλοκή δεν ξεκαθαρίζει παρά μπερδεύει ακόμα και τον πιο προσεκτικό θεατή .
Η σειρά έχει ένα ευρωπαϊκό σκοτεινό ύφος απεικονίζοντας αυτή την εναλλακτική δυστοπία/πραγματικότητα, στην οποία η κοινωνία και οι πολίτες της Πολωνίας ελέγχονται πλήρως στο πλαίσιο ενός αυστηρώς αστυνομοκρατούμενου κράτους, που τους καταπιέζει και δεν αφήνει πολλά περιθώρια πραγματικής ελευθερίας, παρά μόνο δημιουργεί την ψευδαίσθηση ύπαρξης της. Πρέπει να λεχθεί ότι ως προς αυτό δεν φαίνεται να μιμείται κάποια άλλη σειρά και παρά τις ομοιότητες με το “The man in the high castle” δεν στέκεται τόσο στο ιστορικό πλαίσιο όσο στα ηθικά πολιτικά διλήμματα που δημιουργούνται σε ένα τέτοιο αυστηρό αστυνομικό πολιτικό καθεστώς.
Ακόμα κάποιος θα μπορούσε να βρει ομοιότητες και επιρροές και με το βιβλίο του George Orwell, “1984”, το οποίο εμφανίζεται στη σειρά ως ένα από τα απαγορευμένα από το πολιτικό καθεστώς βιβλία. Επίσης, η σειρά έχει μερικά cyberpunk και φουτουριστικά στοιχεία, θα μπορούσε να πει κάποιος, όταν αναρωτιέται εάν είναι δυνατόν η τεχνολογία αυτής της κοινωνίας να αντιστοιχεί όντως στο έτος 2003, ενώ παράλληλα υπάρχουν στοιχεία που φαίνονται να αντιστοιχούν σε μια εποχή προ του έτους 2000.
Πρωταγωνιστής είναι ένας φοιτητής νομικής ο Καγετάν, ο οποίος μαζί με έναν απαξιωμένο (σε ένα σύστημα καταπίεσης και αυταρχισμού όπου δεν πρέπει να “σκαλίζεις” πολλά και να ψάχνεις την αλήθεια πίσω από τα γεγονότα) αστυνομικό ντετέκτιβ τον Ανατολ καταλήγουν να προσπαθούν να ανακαλύψουν τι συνέβη πραγματικά πριν 20 χρόνια στη Πολωνία, στις τρομοκρατικές επιθέσεις που ήταν το καταλυτικό γεγονός ώστε το έθνος να ενωθεί και να παραμείνει στο παροντικό πολιτικό καθεστώς και κατά αυτό το τρόπο να αλλάξει η ιστορία.
Αρχικά, η σειρά ξεκινάει με μια αυτοκτονία -φόνο; – ενός μέλους μιας αντιστασιακής οργάνωσης που μάχεται για περισσότερη ελευθερία με τακτικές “κλεφτοπόλεμου” κυρίως, ενώ ο ντετέκτιβ Ανατολ που αναλαμβάνει την εξιχνίαση της αυτοκτονίας αντιλαμβάνεται ότι κάτι είναι περίεργο στην υπόθεση και προσπαθεί να το ερευνήσει off the record περαιτέρω. Ταυτόχρονα μια δεύτερη δολοφονία, αυτή ενός καθηγητή νομικής και επιφανούς στελέχους του καθεστώτος οδηγεί τον Καγετάν κυριολεκτικά στην πόρτα του Ανατολ και μαζί προσπαθούν να ανακαλύψουν πως συνδέονται οι δολοφονίες τόσο μεταξύ τους όσο και μα τα γεγονότα που έλαβαν χώρα πριν είκοσι χρόνια.
Παράλληλα, το αντιστασιακό κίνημα επιδιώκει να αποκαλύψει την αλήθεια στον κόσμο και να ρίξει το καθεστώς, καθώς τα μέλη του “διαμορφώθηκαν” από τα καταλυτικά γεγονότα που συνέβησαν 20 χρόνια πριν και θεωρούν ότι έτσι θα πάρουν εκδίκηση. Τα πολλά flashbacks της σειράς αφορούν τους γονείς των μελών του αντιστασιακού κινήματος, οι οποίοι φαίνεται ότι ήταν οι πρώτοι που επεδίωξαν την αλλαγή του πολιτικού καθεστώτος.
Το πολιτικό-διπλωματικό παρασκήνιο της σειράς είναι ιδιαίτερα έντονο, πλην όμως ιδιαίτερα περίπλοκο. Το άνοιγμα της πολωνικής διπλωματίας στον αμερικάνικο παράγοντα, η κρυφή διπλωματία της με το Ιράν, ο δισταγμός απέναντι σε πιθανές αντιδράσεις της Μόσχας κι η προσπάθεια ανάμειξης του Ισραηλινού παράγοντα θα καταφέρουν να κεντρίσουν και με το παραπάνω το ενδιαφέρον των fans του είδους. Ίσως κάποιοι θεωρήσουν αρνητικό σε αυτό το σημείο ότι δεν δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στην ατζέντα που διατηρούν οι μεγάλοι παίκτες, ώστε να μπορέσουμε να αποκτήσουμε μια πιο ευρεία εικόνα της εναλλακτικής δυστοπίας/πραγματικότητας που πραγματεύεται η σειρά.
Η επιλογή αυτή – μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι δεν πρόκειται για σεναριακό κενό- αφενός αφήνει ευρύ πεδίο ανάπτυξης για επόμενες σεζόν, αφετέρου ίσως εξυπηρετεί στο να τροφοδοτήσει κάποιες προβληματικές που φαίνεται να θέτει η σειρά.
Ίσως και το τελευταίο αυτό κομμάτι να είναι και το πιο ενδιαφέρον της σειράς, υπό την έννοια ότι μας εισάγει σε μία πολυεπίπεδη προβληματική. Δεν πρόκειται απλά για μια κριτική στα απολυταρχικά καθεστώτα, πολύ περισσότερο δεν πρόκειται για μια παραδοσιακή αντικομμουνιστική προπαγάνδα που έχουμε συνηθίσει στις περισσότερες σειρές και ταινίες. Η σειρά στην εξέλιξη της αγγίζει πολλά περισσότερα ζητήματα, όπως το ποιος γράφει την ιστορία, το ρόλο των πραγματικά δυνατών στην ανοικοδόμηση και την κατάρρευση καθεστώτων, τις διαφορετικές προσεγγίσεις του πατριωτισμού, τη στάση των διαφορετικών γενεών απέναντι στον απολυταρχισμό και πολλά άλλα. Το πιο ενδιαφέρον φυσικά που πραγματεύεται η σειρά, όχι μόνο ευθέως αλλά στο σύνολο της, στο παρασκήνιο που διατρέχει την ιστορία, είναι το ζήτημα τι είναι ελευθερία κι αυτό επίσης υπό διάφορες εκφάνσεις.
Η ίδια η Agnieszka Holland σε μία συνέντευξη της στη Guardian, μιλώντας για το “1983” και για την Πολωνία γενικότερα αναφέρει: “Φυσικά, αυτό είναι πολύ κοντά στο τι θα ήθελε το PiS (Law and Justice Party) να γίνει στην Πολωνία. Αλλά οι πραγματικές ερωτήσεις είναι: Μήπως αυτοί οι άνθρωποι είναι ευτυχισμένοι; Μήπως η ελευθερία είναι υπερκτιμημένη; Αυτές οι ερωτήσεις είναι σηματνικές για όλους μας. Ίσως οι άνθρωποι που νιώθουν χαμένοι θέλουν κάποιον να έρθει και να τους πει τι να κάνουν. Ίσως αντιμετωπίζουμε τόσες πολλές προκλήσεις και τόσα προβλήματα και απειλές της νεωτερικότητας που δεν μπορούμε να μπορούμε να το αντέξουμε. Κι αυτό είναι ένα πρόβλημα τόσο στο Ηνωμένο Βασίλειο όσο και στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες, κι όχι μόνο στις μετακομμουνιστικές χώρες όπως η Πολωνία“.
Συμπερασματικά (1) αυτό που κάνει την σειρά να είναι ωραία είναι αυτή ακριβώς η πολυπλοκότητά της, οι πολιτικές ίντριγκες και τα ηθικά πολιτικά διλήμματα που θέτει, για όσους αρέσκονται στην σύγχρονη πολιτική ιστορία, και σε αντίθεση με τις περισσότερες αμερικάνικες σειρές του είδους δεν βρίσκει εδώ κάποιος τους χαρακτήρες να ωρύονται για το ποιος έχει πολιτικά και ηθικά δίκιο, καθώς κάτι τέτοιο δεν είναι ποτέ ξεκάθαρο. Με άλλα λόγια δεν υπάρχουν εδώ ηθικολογίες του τύπου “αυτό ήταν λάθος, αυτό ήταν σωστό” και η ιστορία είναι αντικειμενική καθώς δείχνει όλες τις πλευρές, χωρίς να εστιάζει στην ηθική των μέσων που μετέρχονται για να επιτύχουν τους στόχους τους.
Συμπερασματικά (2) αυτό που κάνει τη σειρά να ξεχωρίζει είναι πως εκεί που περιμένεις να παρακολουθήσεις άλλη μία κοινότυπη αντισοβιετική προπαγάνδα, παρακολουθείς εν τέλει ένα εξαιρετικό πολιτικό θρίλερ που κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον καθ’όλη τη διάρκεια της σειράς. Παράλληλα, το πολιτικό σκηνικό που στήνεται δεν αναλώνεται στο να εξωραΐσει κάποιον (βλ ΗΠΑ), ούτε μένει στην αντικειμενική πρόσεγγιση γεγονότων, αλλά αναπτύσσεται μέσα από μια “ωμή” σύγκρουση συμφερόντων. Τέλος, οι προβληματικές που τίθενται και ο τρόπος που αυτές δένουν με την πλοκή της σειράς, δεν μπορούν να σε αφήσουν ασυγκίνητο, ανεξάρτητα από τις διαφορετικές πολιτικές αφετηρίες που προσεγγίζει κανείς τη σειρά.
*Επειδή το άρθρο γράφτηκε από δύο συντάκτες της freakydelia, τους ζητήσαμε να γραψει ο καθένας τη δικιά του αποτίμηση από τη σειρά
